اسپم چیست؟ تعریف مفهوم هرزنامه و انواع آن

اسپم (Spam) یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از کاربران اینترنت با آن سروکار دارند. اما اسپم دقیقاً چیست و چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد؟ در این مطلب، به طور کامل مفهوم اسپم، انواع آن و راه‌های مقابله با آن را بررسی می‌کنیم. اگر شما یک وب‌سایت دارید یا در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی فعالیت می‌کنید، دانستن این نکات می‌تواند به شما کمک کند تا امنیت و کیفیت سایت خود را حفظ کنید.

اسپم چیست؟

اسپم به هرگونه محتوای ناخواسته، تبلیغاتی و مزاحم گفته می‌شود که معمولاً بدون اجازه دریافت‌کننده و به‌صورت انبوه ارسال می‌شود. این پیام‌ها ممکن است در ایمیل‌ها، بخش نظرات سایت‌ها، پیام‌های شبکه‌های اجتماعی و حتی تماس‌های تلفنی ظاهر شوند

تاریخچه اسپم

اولین نشانه‌های اسپم به سال ۱۹۷۸ برمی‌گردد، زمانی که گری ترک (Gary Thuerk)، یکی از کارمندان شرکت DEC، تصمیم گرفت یک ایمیل تبلیغاتی ناخواسته را برای ۳۹۳ کاربر شبکه ARPANET ارسال کند. این اقدام، هرچند باعث نارضایتی دریافت‌کنندگان شد، اما نشان داد که امکان ارسال پیام‌های تبلیغاتی انبوه از طریق ایمیل وجود دارد.

با گسترش اینترنت در دهه ۱۹۹۰، اسپم در ایمیل‌ها، وب‌سایت‌ها و چت‌روم‌ها به شکل گسترده‌تری ظاهر شد. همین موضوع باعث شد که اولین نرم‌افزارهای ضد اسپم نیز در همان زمان توسعه پیدا کنند.

اوایل دهه ۲۰۰۰ دوره‌ای بود که اسپمرها روش‌های پیچیده‌تری را برای گسترش محتوای ناخواسته به کار گرفتند. از جمله این روش‌ها می‌توان به لینک‌سازی غیرطبیعی و سوءاستفاده از موتورهای جستجو اشاره کرد. در واکنش به این روند، سرویس‌های ایمیلی مانند Gmail شروع به توسعه فیلترهای پیشرفته ضد اسپم کردند تا حجم هرزنامه‌ها را کاهش دهند.

با ظهور رسانه‌های اجتماعی، اسپم وارد فاز جدیدی شد. پلتفرم‌هایی مثل فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام به هدف جدید اسپمرها تبدیل شدند. ارسال تبلیغات در بخش نظرات، پیام‌های خصوصی و حتی از طریق حساب‌های هک‌شده، از جمله روش‌هایی بود که در این دوره رواج پیدا کرد.

امروزه شرکت‌های فناوری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای شناسایی و مبارزه با اسپم استفاده می‌کنند. با این حال، اسپمرها همواره در تلاش‌اند که با استفاده از روش‌های جدید، فیلترهای امنیتی را دور بزنند. بنابراین، مقابله با اسپم همچنان یک چالش بزرگ در دنیای دیجیتال محسوب می‌شود.

انواع اسپم

اسپم ایمیل

یکی از شناخته‌شده‌ترین و رایج‌ترین انواع اسپم، اسپم ایمیل است. این نوع اسپم شامل پیام‌های ناخواسته‌ای می‌شود که معمولاً به‌صورت انبوه به کاربران ارسال می‌گردند. هدف اصلی این ایمیل‌ها می‌تواند تبلیغات، کلاه‌برداری، فیشینگ یا حتی انتشار بدافزار باشد.

معمولاً فرستندگان اسپم‌های ایمیلی از روش‌های مختلفی برای دور زدن فیلترهای ضد اسپم استفاده می‌کنند، مانند تغییر نام فرستنده، استفاده از متون نامفهوم یا ارسال پیام‌ها از طریق شبکه‌های رباتی (botnets). این ایمیل‌ها ممکن است شامل پیشنهادهای وسوسه‌کننده‌ای باشند که کاربر را ترغیب به کلیک روی لینک‌های مخرب کنند. برخی از نمونه‌های رایج اسپم ایمیل شامل پیشنهادات سرمایه‌گذاری جعلی، قرعه‌کشی‌های دروغین و ایمیل‌های فیشینگ است که تلاش می‌کنند اطلاعات حساس کاربران را سرقت کنند.

اسپم پیامکی

این نوع اسپم شامل پیامک‌هایی است که به‌صورت ناخواسته و بدون رضایت کاربر به شماره‌های تلفن همراه ارسال می‌شوند. محتوای این پیامک‌ها اغلب شامل تبلیغات، پیشنهادات تخفیفی غیرواقعی یا درخواست اطلاعات شخصی از کاربران است. در برخی موارد، این پیامک‌ها حاوی لینک‌هایی به وب‌سایت‌های مشکوک هستند که می‌توانند بدافزارها را روی گوشی کاربران نصب کرده یا اطلاعات محرمانه آن‌ها را سرقت کنند.

یکی از مشکلات اصلی اسپم‌های پیامکی این است که در برخی کشورها قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای مقابله با آن‌ها وجود ندارد، بنابراین کاربران ممکن است روزانه ده‌ها پیام تبلیغاتی دریافت کنند که باعث مزاحمت و اتلاف وقت آن‌ها می‌شود. برخی از روش‌های مقابله با این نوع اسپم شامل استفاده از اپلیکیشن‌های مسدودکننده پیامک‌های ناخواسته و گزارش شماره‌های مزاحم به اپراتورهای تلفن همراه است.

اسپم تماس تلفنی

تماس‌های ناخواسته نیز یکی دیگر از روش‌های ارسال اسپم هستند که معمولاً برای اهداف تبلیغاتی، کلاه‌برداری یا جمع‌آوری اطلاعات کاربران انجام می‌شوند. برخی از این تماس‌ها توسط اپراتورهای واقعی و برخی دیگر به‌صورت تماس‌های خودکار (robocalls) انجام می‌شوند. در تماس‌های تبلیغاتی، شرکت‌ها سعی دارند محصولات یا خدمات خود را به کاربران بفروشند، اما در برخی موارد، تماس‌های تلفنی ممکن است با هدف فریب کاربران و سرقت اطلاعات مالی آن‌ها انجام شوند.

یکی از شایع‌ترین روش‌های اسپم تماس تلفنی، تماس‌هایی است که از شماره‌های ناشناس یا شماره‌های جعلی برقرار می‌شوند. کاربران در بسیاری از کشورها می‌توانند این تماس‌ها را گزارش کنند یا از اپلیکیشن‌های مسدودکننده تماس‌های مزاحم استفاده کنند.

اسپم شبکه‌های اجتماعی

با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، اسپم‌های این حوزه نیز به‌سرعت افزایش یافته‌اند. این نوع اسپم شامل پیام‌های ناخواسته، کامنت‌های تبلیغاتی و حتی درخواست‌های دوستی فیک است. ارسال لینک‌های نامعتبر و جعلی در دایرکت پیام‌رسان‌ها، تبلیغات بی‌هدف در گروه‌ها و نظرات اسپم در پست‌های عمومی، از رایج‌ترین شیوه‌های ارسال اسپم در شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شوند.

برخی از کاربران با ایجاد حساب‌های جعلی سعی در تبلیغ محصولات یا خدمات خود دارند، درحالی‌که برخی دیگر از این روش برای انتشار لینک‌های آلوده به بدافزار استفاده می‌کنند. برای مقابله با این نوع اسپم، کاربران می‌توانند از تنظیمات حریم خصوصی استفاده کنند و پیام‌ها یا نظرات مشکوک را گزارش دهند.

اسپم موتورهای جستجو

یکی از روش‌هایی که برخی وب‌سایت‌ها برای افزایش رتبه خود در موتورهای جستجو از آن استفاده می‌کنند، تکنیک‌های اسپم سئو (SEO Spam) است. این تکنیک‌ها شامل استفاده بیش‌ازحد از کلمات کلیدی، انتشار محتوای بی‌کیفیت و تکراری، یا حتی ایجاد لینک‌های فریبنده می‌شوند.

موتورهای جستجو، به‌ویژه گوگل، الگوریتم‌های پیشرفته‌ای برای شناسایی و مقابله با اسپم‌های سئو دارند. بااین‌حال، برخی از سایت‌ها همچنان سعی می‌کنند با فریب دادن این الگوریتم‌ها، رتبه خود را به‌طور مصنوعی افزایش دهند. به همین دلیل، کاربران باید هنگام جستجو در اینترنت دقت کنند و از کلیک روی لینک‌های نامعتبر خودداری کنند.

اسپم نظرات (کامنت‌ها)

اسپم در بخش نظرات وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها یکی دیگر از روش‌های تبلیغاتی یا انتشار لینک‌های مخرب است. در این روش، افراد یا ربات‌های خودکار پیام‌های تبلیغاتی را در قسمت نظرات سایت‌ها ارسال می‌کنند. این نظرات ممکن است شامل لینک‌هایی به وب‌سایت‌های نامعتبر، پیام‌های تکراری و غیرمرتبط یا حتی پیشنهادهای جعلی باشند.

وب‌سایت‌ها معمولاً برای جلوگیری از این نوع اسپم از روش‌هایی مانند تأیید دستی نظرات، استفاده از کپچا (CAPTCHA) یا فیلترهای ضد اسپم استفاده می‌کنند. کاربران نیز باید هنگام مشاهده این نظرات از کلیک کردن روی لینک‌های مشکوک خودداری کنند.

تأثیرات منفی اسپم

اسپم‌ها علاوه بر ایجاد مزاحمت برای کاربران، پیامدهای منفی مختلفی نیز دارند:

• کاهش بهره‌وری: دریافت پیام‌های اسپم به‌صورت مداوم می‌تواند موجب هدررفت وقت کاربران شود و تمرکز آن‌ها را مختل کند.
• تهدیدات امنیتی: بسیاری از اسپم‌ها حاوی بدافزار یا لینک‌های فیشینگ هستند که می‌توانند اطلاعات کاربران را سرقت کنند.
• افزایش هزینه‌های اینترنت: دانلود و پردازش پیام‌های اسپم موجب مصرف بی‌رویه پهنای باند و افزایش هزینه‌های اینترنت می‌شود.
• نقض حریم خصوصی: برخی از اسپم‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات شخصی کاربران ارسال می‌شوند که می‌تواند موجب سوءاستفاده از این اطلاعات شود.

چرا اسپم مضر است؟

نقض حریم خصوصی کاربران

اسپم‌ها معمولاً بدون رضایت کاربران ارسال می‌شوند و اطلاعات تماس کاربران بدون اجازه در اختیار افراد یا شرکت‌های تبلیغاتی قرار می‌گیرد. این امر نقض آشکار حریم خصوصی افراد است و می‌تواند منجر به دریافت حجم زیادی از پیام‌های ناخواسته شود.

افزایش احتمال حملات فیشینگ و بدافزارها

بسیاری از ایمیل‌ها و پیام‌های اسپم حاوی لینک‌های آلوده به بدافزار یا سایت‌های فیشینگ هستند. کاربران ممکن است با کلیک روی این لینک‌ها اطلاعات حساسی مانند رمزهای عبور و اطلاعات بانکی خود را فاش کنند.

کاهش بهره‌وری کاربران

دریافت حجم زیادی از ایمیل‌های ناخواسته و پیام‌های تبلیغاتی در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها باعث هدررفت زمان کاربران می‌شود. کاربرانی که روزانه ده‌ها پیام اسپم دریافت می‌کنند، زمان زیادی را برای مرتب‌سازی و حذف این پیام‌ها صرف می‌کنند.

تأثیر منفی بر عملکرد وب‌سایت‌ها

اسپم در بخش نظرات وب‌سایت‌ها یا اسپم در موتورهای جستجو می‌تواند به رتبه سایت‌ها آسیب بزند. الگوریتم‌های گوگل و سایر موتورهای جستجو سایت‌هایی که از تکنیک‌های اسپم برای بهبود رتبه خود استفاده می‌کنند را جریمه می‌کنند.

افزایش هزینه‌های تبلیغاتی

در روش Click Fraud یا تبلیغات کلیکی تقلبی، اسپمرها روی تبلیغات کلیکی رقبا به‌طور غیرواقعی کلیک می‌کنند تا هزینه تبلیغ‌دهنده افزایش یابد. این کار باعث هدر رفتن بودجه تبلیغاتی شرکت‌ها و کاهش اثربخشی تبلیغات واقعی می‌شود.

آلودگی فضای مجازی و تجربه کاربری ضعیف

اسپم باعث شلوغی و کاهش کیفیت محتوای فضای مجازی می‌شود. نظرات اسپم در سایت‌ها، پست‌های تبلیغاتی در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌های تبلیغاتی ناخواسته در پیام‌رسان‌ها همگی می‌توانند تجربه کاربری را تحت تأثیر قرار دهند.

کاهش امنیت سایبری

برخی از اسپم‌ها شامل محتوای فریبنده و حملات سایبری هستند که کاربران را به دانلود نرم‌افزارهای مخرب ترغیب می‌کنند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل جاسوس‌افزارها، باج‌افزارها و دیگر تهدیدات امنیتی باشند که موجب دسترسی غیرمجاز به اطلاعات کاربران می‌شوند.

چگونه از Spam جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از اسپم (Spam)، باید از روش‌های مختلفی استفاده کنیم. برخی از این روش‌ها شامل استفاده از فیلترهای ایمیل، عدم کلیک بر روی لینک‌های ناشناس، به‌روزرسانی نرم‌افزارهای امنیتی، و استفاده از ابزارهای ضد اسپم در وب‌سایت‌ها می‌شود. همچنین، آگاهی کاربران از روش‌های فیشینگ و ارسال ایمیل‌های جعلی می‌تواند کمک کند تا از حملات اسپم جلوگیری شود

استفاده از فیلترهای ضد اسپم

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش اسپم، استفاده از فیلترهای ضد اسپم در ایمیل‌ها و سایت‌ها است. بسیاری از سرویس‌های ایمیل مانند Gmail و Outlook از فیلترهای هوشمند برای شناسایی ایمیل‌های ناخواسته استفاده می‌کنند. همچنین، سایت‌های وردپرسی می‌توانند از افزونه‌هایی مانند Akismet برای جلوگیری از نظرات اسپم بهره ببرند.

عدم کلیک روی لینک‌های مشکوک

بسیاری از اسپم‌ها شامل لینک‌هایی هستند که کاربران را به سایت‌های مخرب هدایت می‌کنند. این لینک‌ها ممکن است حاوی بدافزار یا صفحات فیشینگ باشند که اطلاعات شخصی کاربران را سرقت می‌کنند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که کاربران از کلیک روی لینک‌های ناشناس خودداری کنند.

تنظیمات امنیتی در ایمیل و وب‌سایت

فعال‌سازی تنظیمات امنیتی در ایمیل و وب‌سایت می‌تواند از دریافت اسپم جلوگیری کند. برخی از اقداماتی که می‌توان انجام داد عبارتند از:

• استفاده از DMARC, DKIM و SPF برای جلوگیری از جعل ایمیل.
• غیرفعال کردن نظرات ناشناس در سایت‌های وردپرسی.
• اعمال محدودیت‌های CAPTCHA برای جلوگیری از ارسال نظرات اسپم توسط ربات‌ها.

استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی و آنتی اسپم

نرم‌افزارهای امنیتی مانند Norton، McAfee و Bitdefender دارای قابلیت‌های ضد اسپم هستند که می‌توانند ایمیل‌های ناخواسته را شناسایی و مسدود کنند. همچنین، بسیاری از سرویس‌دهندگان اینترنت (ISP) از فناوری‌های ضد اسپم برای کاهش حجم پیام‌های ناخواسته استفاده می‌کنند.

عدم انتشار عمومی آدرس ایمیل

یکی از راه‌هایی که اسپمرها برای ارسال ایمیل‌های ناخواسته از آن استفاده می‌کنند، جمع‌آوری آدرس‌های ایمیل از سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی است. کاربران باید از انتشار عمومی آدرس ایمیل خودداری کنند یا از فرمت‌هایی مانند [at] به جای @ در صفحات وب استفاده کنند.

استفاده از ایمیل‌های موقت

اگر کاربران نیاز به ثبت‌نام در سایت‌های مشکوک یا دریافت یک‌بار مصرف اطلاعات دارند، می‌توانند از سرویس‌های ایمیل موقت مانند 10 Minute Mail استفاده کنند. این روش باعث کاهش دریافت ایمیل‌های اسپم در ایمیل اصلی کاربر می‌شود.

گزارش و مسدودسازی ایمیل‌های اسپم

بسیاری از سرویس‌های ایمیل امکان گزارش ایمیل‌های اسپم را فراهم کرده‌اند. کاربران می‌توانند با گزارش دادن این ایمیل‌ها، به بهبود عملکرد فیلترهای ضد اسپم کمک کنند. همچنین، مسدودسازی فرستنده‌های ناخواسته می‌تواند از دریافت مجدد اسپم جلوگیری کند.

استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای

فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) در حساب‌های کاربری، از دسترسی غیرمجاز به حساب‌ها جلوگیری می‌کند. بسیاری از حملات فیشینگ از طریق ایمیل‌های اسپم انجام می‌شوند و این روش می‌تواند امنیت حساب‌ها را افزایش دهد.

بررسی و حذف خودکار پیام‌های اسپم

برخی از ایمیل‌ها و پیام‌های اسپم ممکن است فیلتر نشوند و به پوشه Inbox یا نظرات سایت نفوذ کنند. بررسی دوره‌ای و حذف این پیام‌ها می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند. همچنین، بسیاری از سرویس‌های ایمیل دارای گزینه‌ای برای حذف خودکار پیام‌های اسپم پس از مدت مشخص هستند.

اولین اسپم توسط چه کسی ارسال شد؟

اولین اسپم در تاریخ 3 می 1978 توسط گری ترک (Gary Thuerk)، که یکی از کارمندان شرکت DEC بود، ارسال شد. او یک ایمیل تبلیغاتی را به 393 کاربر شبکه ARPANET ارسال کرد که در آن زمان به‌عنوان اولین نمونه از اسپم شناخته شد. این اقدام باعث اعتراض کاربران شد، اما نشان داد که ارسال پیام‌های تبلیغاتی ناخواسته می‌تواند به شکل گسترده‌ای انجام شود.

جلوگیری از اسپم در سایت‌های وردپرسی

مدیران سایت‌های وردپرسی باید از ابزارهای پیشرفته برای جلوگیری از اسپم استفاده کنند. برخی از راهکارهای مفید شامل:

• نصب افزونه‌های ضد اسپم مانند Akismet.
• بستن فرم‌های نظرات برای کاربران ناشناس.
• فعال‌سازی تأیید هویت قبل از ارسال نظر.

مقایسه و بررسی تفاوت اسپم و فیشینگ

اسپم و فیشینگ هر دو از مشکلات عمده در فضای دیجیتال هستند، اما تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند:

• هدف:* اسپم معمولاً برای تبلیغات ناخواسته و ارسال پیام‌های انبوه استفاده می‌شود، درحالی‌که فیشینگ یک روش مهندسی اجتماعی برای سرقت اطلاعات حساس مانند رمز عبور و اطلاعات بانکی است.*
• محتوا:* ایمیل‌های اسپم ممکن است فقط تبلیغاتی باشند، اما ایمیل‌های فیشینگ معمولاً شامل لینک‌هایی هستند که کاربر را به صفحات جعلی هدایت می‌کنند.*
• خطر:* اسپم می‌تواند آزاردهنده باشد، اما فیشینگ خطر امنیتی بسیار بالاتری دارد و می‌تواند باعث سرقت هویت و اطلاعات مالی شود.*
• نشانه‌ها:* اسپم معمولاً از آدرس‌های ناشناس و موضوعات تبلیغاتی استفاده می‌کند، درحالی‌که فیشینگ از پیام‌های هشداردهنده یا جعلی برای جلب توجه کاربر بهره می‌برد.*

برای جلوگیری از فیشینگ، کاربران باید همیشه دقت کنند که لینک‌ها و ایمیل‌های دریافتی از منابع معتبر باشند و از کلیک روی لینک‌های مشکوک خوددا

آنتی اسپم چیست؟

آنتی اسپم (Anti-Spam) به مجموعه‌ای از فناوری‌ها، نرم‌افزارها و روش‌هایی گفته می‌شود که برای جلوگیری از دریافت، ارسال و انتشار پیام‌های ناخواسته (اسپم) به کار می‌روند. این ابزارها معمولاً از فیلترهای پیشرفته‌ای برای شناسایی و مسدود کردن ایمیل‌ها، پیام‌ها و سایر انواع محتواهای اسپم استفاده می‌کنند.

آنتی اسپم‌ها می‌توانند به‌صورت نرم‌افزارهای مستقل، افزونه‌های ایمیل و یا قابلیت‌های داخلی سرویس‌های ایمیل مانند Gmail و Outlook باشند. این سیستم‌ها با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، تجزیه‌وتحلیل محتوا و بررسی لیست‌های سیاه (Blacklist)، پیام‌های اسپم را شناسایی و مسدود می‌کنند.

استفاده از آنتی اسپم در کاهش حملات فیشینگ، تبلیغات ناخواسته و بدافزارها نقش مهمی دارد و باعث بهبود امنیت و تجربه کاربری می‌شود.

نتیجه‌گیری

اسپم یکی از معضلات مهم دنیای دیجیتال است که می‌تواند امنیت کاربران را تهدید کند و کیفیت وب‌سایت‌ها را کاهش دهد. با استفاده از روش‌های پیشگیرانه مانند فیلترهای ضد اسپم، تأیید هویت کاربران و گزارش اسپم‌ها، می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد.