فرض کنید ایده‌ای ناب برای یک وب‌سایت در ذهن دارید؛ ایده‌ای که می‌تواند کسب‌وکار شما را متحول کند یا شما را به دنیای وب وارد نماید. اما یک مانع بزرگ وجود دارد: شما هیچ دانشی از زبان‌های برنامه‌نویسی ندارید. آیا باید به خاطر نداشتن تخصص فنی، از رویای آنلاین شدن صرف‌نظر کنید؟ مسلماً نه. روش‌های نوینی پدید آمده‌اند که به شما اجازه می‌دهند بدون نوشتن حتی یک خط کد، سایت خود را طراحی و مدیریت کنید. جالب است بدانید شرکت‌های پیشرو در فناوری – از جمله وب‌رمز – نیز بر این باورند که برای راه‌اندازی یک وب‌سایت موفق، لزوماً نیازی به برنامه‌نویس بودن نیست.
طراحی سایت بدون کدنویسی چیست؟
در گذشته، ساختن یک وب‌سایت مترادف با کدنویسی بود. هر کسی که می‌خواست سایت خود را راه‌اندازی کند یا باید زبان‌های برنامه‌نویسی وب مانند HTML، CSS و JavaScript را فرامی‌گرفت یا از یک توسعه‌دهنده‌ی حرفه‌ای کمک می‌گرفت. این موضوع باعث می‌شد بسیاری از ایده‌های خوب به خاطر پیچیدگی فنی هرگز عملی نشوند. طراحی سایت بدون کدنویسی دقیقا راه‌حلی برای همین مشکل است. منظور از این عبارت آن است که شما با استفاده از ابزارها و پلتفرم‌های آماده، می‌توانید وب‌سایتی ایجاد کنید و آن را مدیریت نمایید؛ بدون آنکه نیازی به نوشتن حتی یک خط کد داشته باشید. به عبارت دیگر، فرآیندهای فنی پشت صحنه توسط نرم‌افزارها و سیستم‌های از پیش ساخته‌شده انجام می‌شود و شما صرفاً با یک رابط گرافیکی کاربرپسند (اغلب به صورت Drag & Drop یا “کشیدن و رها کردن”) عناصر موردنظر را روی صفحات سایت قرار می‌دهید. این رویکرد که گاهی از آن با عنوان “جنبش نو-کد (No-Code Movement)” نیز یاد می‌شود، دریچه‌ای نو به دنیای طراحی وب گشوده است و اجازه می‌دهد تا خلاقیت افراد بدون محدودیت دانش فنی شکوفا شود.
چرا طراحی سایت بدون کدنویسی محبوب است؟
در سال‌های اخیر، استفاده از روش‌های بدون کدنویسی برای ساخت وب‌سایت به شدت افزایش یافته است. دلایل متعددی برای محبوبیت این رویکرد وجود دارد. نخست اینکه سرعت و سهولت راه‌اندازی سایت به شکل چشم‌گیری بالاتر می‌رود. شخصی که هیچ تجربه‌ی برنامه‌نویسی ندارد می‌تواند در عرض چند ساعت یک وب‌سایت ساده را ایجاد کند؛ چیزی که در گذشته ممکن بود هفته‌ها زمان ببرد. دلیل دوم صرفه‌جویی در هزینه‌ها است. طراحی اختصاصی یک سایت توسط برنامه‌نویس‌ها و طراحان حرفه‌ای، هزینه‌ی زیادی می‌طلبد، اما با استفاده از پلتفرم‌های آماده، بسیاری از این هزینه‌ها حذف می‌شود و تنها با پرداخت هزینه‌ای اندک (یا حتی رایگان در برخی سرویس‌ها) می‌توان یک وب‌سایت راه‌اندازی کرد.
دلیل مهم دیگر، دسترسی به قالب‌ها و افزونه‌های آماده است. پلتفرم‌های بدون کدنویسی معمولاً هزاران قالب (تمپلیت) آماده در اختیار کاربر قرار می‌دهند که متناسب با انواع کسب‌وکارها طراحی شده‌اند. شما می‌توانید به راحتی یک قالب نزدیک به سلیقه‌ی خود انتخاب کرده و با چند کلیک آن را سفارشی‌سازی کنید. همچنین افزونه‌ها و ابزارک‌های متنوعی برای افزودن قابلیت‌های بیشتر (مانند فرم تماس، گالری تصاویر، فروشگاه آنلاین و …) وجود دارد که بدون نیاز به کدنویسی قابل نصب هستند. این تنوع ابزارها سبب می‌شود حتی افراد مبتدی بتوانند سایت‌هایی حرفه‌ای و غنی از امکانات ایجاد کنند.
از همه مهم‌تر، این رویکرد وابستگی شما را به توسعه‌دهندگان کاهش می‌دهد. هر زمان نیاز به به‌روزرسانی یا ایجاد تغییری در سایت خود داشته باشید، می‌توانید شخصاً و به سرعت این کار را انجام دهید. این استقلال برای کسب‌وکارهای کوچک و نوپا بسیار ارزشمند است؛ چرا که نیازی نیست برای هر تغییر کوچکی منتظر برنامه‌نویس بمانند یا هزینه‌ای پرداخت کنند. مجموع این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا رویکرد بدون کدنویسی به گزینه‌ی جذابی برای طیف گسترده‌ای از کاربران تبدیل شود.
ابزارها و پلتفرم‌های طراحی سایت بدون کدنویسی
برای طراحی سایت بدون نیاز به دانش برنامه‌نویسی، ابزارها و پلتفرم‌های متعددی توسعه یافته‌اند که هر کدام رویکرد خاص خود را دارند. در ادامه به چند دسته‌ی اصلی از این ابزارها اشاره می‌کنیم:
۱. سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS): سیستم‌های مدیریت محتوا مانند وردپرس (WordPress)، جوملا (Joomla) و دروپال (Drupal) از محبوب‌ترین راهکارها برای ساخت سایت بدون کدنویسی هستند. وردپرس به طور ویژه به دلیل رابط کاربری نسبتاً ساده, قالب‌های فراوان و افزونه‌های گسترده، مورد توجه قرار گرفته است. شما می‌توانید وردپرس را روی هاست خود نصب کرده و با انتخاب یک قالب آماده و افزودن افزونه‌های موردنیاز، سایت دلخواهتان را بسازید. برای مثال، اگر قصد راه‌اندازی یک وبلاگ یا سایت شرکتی ساده را دارید، وردپرس یک انتخاب عالی است که نیاز به دانش فنی زیادی ندارد. (البته آشنایی اولیه با مفاهیم وب مانند دامنه و هاستینگ لازم است که در بخش بعد به آن می‌پردازیم.)
۲. سایت‌سازهای آنلاین (Website Builders): دسته‌ی دیگری از ابزارهای بدون کدنویسی، پلتفرم‌های سایت‌ساز آنلاین هستند. این سرویس‌ها همه‌ی آنچه برای ساخت و میزبانی سایت نیاز دارید را به صورت یکجا ارائه می‌دهند. از نمونه‌های خارجی می‌توان به Wix، Squarespace و Weebly اشاره کرد که به کاربران اجازه می‌دهند با ثبت‌نام در سایتشان، در یک محیط کاملاً گرافیکی سایت خود را طراحی کنند. ویژگی برجسته‌ی این سایت‌سازها، رابط کاملاً دیداری و قابلیت کشیدن و رها کردن عناصر صفحه است؛ بدین شکل که مثلاً برای افزودن یک تصویر یا متن، کافیست المان مربوطه را به صفحه بکشید. همچنین این پلتفرم‌ها قالب‌های حرفه‌ای متعددی در موضوعات گوناگون (فروشگاهی، شخصی, خبری و …) دارند که کار را برای کاربران آسان می‌کند. به عنوان نمونه، یک عکاس می‌تواند از قالب آماده‌ی مخصوص عکاسی بهره ببرد و فقط تصاویر خود را جایگزین کند. جالب است بدانید نمونه‌های بومی و ایرانی سایت‌ساز نیز طی سال‌های اخیر راه‌اندازی شده‌اند و خدمات مشابهی به زبان فارسی و با پشتیبانی داخلی ارائه می‌دهند. اینگونه سرویس‌ها برای کاربرانی که می‌خواهند با راهنمایی و پشتیبانی محلی، سایت خود را بسازند بسیار مفید هستند.
۳. سازندگان فروشگاه آنلاین (E-commerce Builders): اگر هدف شما ایجاد یک فروشگاه اینترنتی باشد و دانش فنی نداشته باشید، پلتفرم‌های فروشگاه‌ساز بهترین گزینه‌اند. سرویس‌هایی مانند Shopify در سطح جهانی و برخی سامانه‌های فروشگاه‌ساز ایرانی، امکان ساخت فروشگاه آنلاین را بدون کدنویسی فراهم کرده‌اند. این ابزارها تمامی امکاناتی که برای فروش آنلاین نیاز است (سبد خرید، درگاه پرداخت، مدیریت موجودی کالا و …) را به صورت ماژولار در اختیار شما می‌گذارند. برای کاربران ایرانی، استفاده از فروشگاه‌سازهای داخلی مزیت سازگاری با درگاه‌های پرداخت بانکی داخل کشور و پشتیبانی به زبان فارسی را به همراه دارد.
در مجموع، با توجه به تنوع ابزارهای موجود – از CMSهای قدرتمندی چون وردپرس گرفته تا سایت‌سازها و فروشگاه‌سازهای تخصصی – تقریباً برای هر نوع نیاز و هر سطح از مهارت، یک راه‌حل بدون کدنویسی وجود دارد.
محدودیت‌ها و نکات قابل توجه در طراحی سایت بدون کدنویسی
هیچ راهکاری بی‌عیب نیست و طراحی سایت بدون کدنویسی نیز در کنار مزایای فراوان خود، محدودیت‌هایی دارد که باید به آن‌ها توجه کرد. نخست اینکه انعطاف‌پذیری این روش محدودتر از برنامه‌نویسی اختصاصی است. ابزارهای آماده هرچند امکانات زیادی دارند، اما اگر بخواهید یک قابلیت بسیار خاص یا طرح کاملاً منحصر‌به‌فرد پیاده‌سازی کنید، ممکن است امکانات پلتفرم انتخابی شما کافی نباشد. در این حالت ناچار خواهید شد یا از کدنویسی برای آن بخش خاص کمک بگیرید یا از متخصصان بخواهید ویژگی مدنظر را برایتان توسعه دهند.
نکته‌ی دیگر، وابستگی به پلتفرم یا سرویس است. زمانی که شما سایت خود را بر بستر یک سرویس سایت‌ساز آنلاین ایجاد می‌کنید، بخش زیادی از کنترل فنی در اختیار آن سرویس است. اگر آن شرکت سیاست‌های خود را تغییر دهد یا هزینه‌های اشتراک را افزایش دهد، شاید آزادی عمل شما تحت تأثیر قرار گیرد. به همین دلیل برای سایت‌های بسیار مهم و بلندمدت، برخی ترجیح می‌دهند از راهکارهای قابل‌انتقال‌تر (مثلاً یک CMS روی هاست شخصی خود) استفاده کنند تا همیشه مالکیت کامل روی وب‌سایت‌شان داشته باشند.
علاوه بر این، مسائل امنیت و به‌روزرسانی را نباید از نظر دور داشت. مثلاً در سیستم‌های مدیریت محتوایی مانند وردپرس، استفاده‌ی نادرست از افزونه‌های متعدد یا به‌روز نکردن آن‌ها می‌تواند ریسک نفوذ به سایت را افزایش دهد. بنابراین حتی اگر در حال طراحی بدون کدنویسی هستید، لازم است به توصیه‌های امنیتی و نگهداری سایت (مانند تهیه نسخه‌ی پشتیبان منظم، به‌روزرسانی دوره‌ای افزونه‌ها و استفاده از گذرواژه‌های قوی) توجه کنید.
در نهایت، باید در نظر داشت که یادگیری کار با ابزارهای بدون کدنویسی نیز به صرف زمان و پشتکار نیاز دارد. درست است که نیازی به یادگیری زبان‌های برنامه‌نویسی نیست، اما هر پلتفرمی روش استفاده و نکات خاص خود را دارد. ممکن است در ابتدای کار، بخش‌هایی از روند طراحی برایتان گنگ باشد یا به مشکل بر بخورید؛ اما خوشبختانه با وجود مستندات آموزشی و انجمن‌های آنلاین، می‌توانید پاسخ بسیاری از سوالات خود را پیدا کنید.
شناخت این محدودیت‌ها باعث می‌شود با دید واقع‌بینانه‌تری قدم در مسیر طراحی سایت بدون نیاز به برنامه‌نویسی بگذارید و برای چالش‌های احتمالی آماده باشید.
چگونه یک وب‌سایت بدون کدنویسی راه‌اندازی کنیم؟
تا اینجا درباره‌ی مزایا و ابزارهای موجود صحبت کردیم. حال شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که قدم‌های عملی برای ساخت یک سایت بدون نیاز به کدنویسی چیست. در ادامه، مراحل کلی این فرایند را مرور می‌کنیم:
گام اول: انتخاب دامنه و هاست مناسب. هر وب‌سایتی یک نشانی یکتای اینترنتی (دامنه) و فضایی برای میزبانی فایل‌ها (هاست) نیاز دارد. پیش از هر چیز، یک نام دامنه که ترجیحاً کوتاه و مرتبط با موضوع سایتتان باشد انتخاب کنید. سپس یک سرویس میزبانی وب مطمئن تهیه نمایید. شرکت‌هایی مانند وب‌رمز فرایند ثبت دامنه و خرید هاست را به سادگی برای شما انجام می‌دهند و حتی بسته‌های ویژه‌ای برای راه‌اندازی سایت‌های وردپرسی یا سایت‌سازها دارند که کار را راحت‌تر می‌کند.
گام دوم: انتخاب و نصب پلتفرم ساخت سایت. بسته به اینکه کدام ابزار را برای طراحی سایت خود برگزیده‌اید، مرحله‌ی بعدی متفاوت خواهد بود. اگر تصمیم دارید از یک CMS مثل وردپرس استفاده کنید، باید وردپرس را روی هاست خود نصب کنید. خوشبختانه اکثر هاست‌های امروزی دارای نصاب خودکار وردپرس هستند؛ به این معنی که شما می‌توانید با چند کلیک، وردپرس را نصب و آماده‌ی استفاده کنید. در صورتی که یک سایت‌ساز آنلاین را انتخاب کرده‌اید، کار حتی ساده‌تر است: کافیست در آن پلتفرم ثبت‌نام کنید و مراحل ساخت اکانت و انتخاب قالب را طی کنید. برای نمونه، در Wix یا سرویس‌های ایرانی مشابه، پس از ساخت حساب کاربری، از شما خواسته می‌شود که یک قالب را به عنوان نقطه شروع انتخاب کنید.
گام سوم: سفارشی‌سازی طراحی و افزودن محتوا. اکنون نوبت آن است که ظاهر سایت و محتوای آن را مطابق سلیقه و نیاز خود تنظیم نمایید. در وردپرس می‌توانید از بخش «نمایش» قالبی را که نصب کرده‌اید شخصی‌سازی کنید؛ رنگ‌ها، تصاویر سربرگ، چیدمان صفحه اصلی و… را تغییر دهید. همچنین افزونه‌های مورد نیاز (مثلاً افزونه‌ی فرم تماس، گالری تصاویر یا بهینه‌سازی SEO) را نصب و تنظیم کنید. در سایت‌سازهای آنلاین نیز ابزارهای ویرایشی متنوعی در اختیارتان است؛ می‌توانید متن صفحات را ویرایش کنید، عکس‌های خود را بارگذاری نمایید، بخش‌های جدیدی اضافه یا بخش‌های پیش‌فرض را حذف کنید. این مرحله جایی است که باید وقت کافی صرف کنید تا خروجی نهایی مطابق انتظار باشد. سعی کنید محتوای باکیفیت (متن، تصویر، ویدیو) برای صفحات خود فراهم کرده و ساختار سایت را کاربرپسند طراحی کنید. حتی اگر کدنویسی نمی‌کنید، توجه به اصول تجربه کاربری (UX) و زیبایی‌شناسی در طراحی، تاثیر زیادی بر موفقیت سایت شما خواهد داشت.
گام چهارم: تست و انتشار سایت. پیش از آنکه سایت خود را رسماً در دسترس عموم قرار دهید، حتماً همه چیز را بررسی کنید. لینک‌های صفحات را بازبینی کنید تا مطمئن شوید همگی درست عمل می‌کنند. ظاهر سایت را در دستگاه‌های مختلف (موبایل، تبلت، دسکتاپ) چک کنید، زیرا طراحی ریسپانسیو یکی از ویژگی‌های مهم اغلب قالب‌های مدرن است و باید مطمئن شوید سایت شما در همه صفحه‌نمایش‌ها خوب به نظر می‌رسد. همچنین سرعت بارگذاری صفحات را بیازمایید؛ اگر احساس می‌کنید سایتتان کند است، شاید نیاز باشد تصاویر را بهینه کنید یا یک افزونه‌ی کش نصب نمایید. پس از انجام این تست‌ها و اعمال اصلاحات لازم، می‌توانید با اطمینان سایت خود را منتشر کنید. دامنه‌ی شما به سایت جدید متصل است و هر کسی در اینترنت می‌تواند از آن بازدید کند. اکنون رسماً بدون نوشتن حتی یک خط کد، صاحب یک وب‌سایت شده‌اید!
سخن پایانی
با گسترش ابزارهای نوین، طراحی سایت دیگر قلمروی اختصاصی برنامه‌نویسان حرفه‌ای نیست. هر فردی با هر میزان دانش فنی می‌تواند با تکیه بر پلتفرم‌ها و سرویس‌های بدون کدنویسی، ایده‌های خود را به شکل یک وب‌سایت واقعی درآورد. البته نباید فراموش کرد که موفقیت یک سایت تنها به ابزار آن وابسته نیست؛ محتوا، طراحی کاربرپسند و استراتژی مناسب برای جذب مخاطب نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. خوشبختانه اکثر پلتفرم‌های بدون کدنویسی امکانات لازم برای بهینه‌سازی سایت و تولید محتوا را در اختیار شما می‌گذارند و جامعه‌ی بزرگی از کاربران و توسعه‌دهندگان نیز پیرامون این ابزارها شکل گرفته است که می‌توانید از دانش و تجربه‌ی آن‌ها بهره‌مند شوید.
در پایان، اگرچه مسیر ساخت سایت بدون کدنویسی برای مبتدیان بسیار هموارتر از گذشته شده، اما هر زمانی که احساس کردید پروژه‌ی شما فراتر از توان ابزارهای ساده است یا به شخصی‌سازی‌های خاصی نیاز دارید، می‌توانید از دانش متخصصان نیز بهره ببرید. شرکت‌هایی مانند وب‌رمز با داشتن تیم‌های حرفه‌ای در زمینه طراحی وب همواره آماده‌اند تا در کنار شما باشند. مهم این است که اجازه ندهید نداشتن دانش برنامه‌نویسی، سد راه حضور آنلاین شما شود. اکنون دیگر بهانه‌ای باقی نمانده است؛ دست به کار شوید و وب‌سایت رویایی خود را خلق کنید!
دیدگاهتان را بنویسید